From Education to Evaluation—The Rise of Exam-Centric Schooling
By Dr. ND Lama
Walk into almost any school in Nepal during the final quarter of the academic year, and you’ll witness it—walls covered in SEE slogans, students buried in guidebooks, teachers racing through model questions. The atmosphere is tense, transactional, and totally focused on one thing: exams.
We’ve reached a point where the very definition of education has been quietly replaced with evaluation. And while assessments are necessary, our obsession with exams has hijacked the purpose of learning.
🎓 How Did We Get Here?
The SEE (Secondary Education Examination) and Grade 12 board exams were designed to assess readiness and open opportunities. But over time, they’ve become gatekeepers of social mobility, family pride, and institutional rankings.
In this high-stakes environment:
-
Schools are judged by pass percentages.
-
Students are valued by marks, not abilities.
-
Teachers are evaluated on results, not relationships.
-
Parents are consumed with outcomes, not learning.
And so, we’ve slowly built an exam factory—one where success is measured in numbers, not in growth.
🏫 The Role of Schools and Systems
In this culture:
-
Entire school calendars revolve around the exam dates.
-
Curriculum coverage becomes more important than curriculum comprehension.
-
Real-life skills, values, and creativity are sacrificed for “what comes in the test.”
-
Schools manipulate results to attract admissions and prestige.
Private institutions especially feel this pressure. With competition rising, many promise “100% pass guarantee,” fueling anxiety among students and narrowing the role of education to just a series of results.
Government policies unintentionally reinforce this cycle—centralized exams, outdated syllabi, ranking systems, and reward structures that value numbers over nurturing.
📚 What We’re Losing
When we prioritize marks over meaning, we lose:
-
Joy of learning
-
Critical thinking and creativity
-
Emotional well-being
-
Connection between education and life
Students begin to see school as a burden, not a blessing. They internalize the idea that they are their marks, not their dreams, character, or potential.
🚨 The Wake-Up Call
This is not a call to eliminate exams—but a call to reposition them. Exams should serve education, not control it. They should be one of many tools to understand learning, not the only thing we celebrate.
We must ask:
-
Is our education system preparing children for life—or just for tests?
-
Are we helping students become thinkers, creators, and citizens—or just rank-holders?
🛤 A Path Forward
To move beyond the exam factory:
-
Shift from rote-based evaluation to understanding-based learning
-
Promote multiple forms of assessment—projects, portfolios, presentations
-
Train and trust teachers to focus on growth, not grades
-
Encourage parents to value their child’s development, not just their rank
-
Create national policy that measures learning, not just performance
✊ Call to Action
This is the first article in a 14-part series based on my book Beyond Exams: A Roadmap for Transforming Nepal’s Education. Through this series, I hope to open conversations, challenge assumptions, and propose bold but practical reforms.
We can no longer afford to turn our schools into test-prep centers. Nepal deserves an education system that fosters thinking, character, creativity, and courage.
Let’s begin the journey to reclaim education from the grip of examination.
Dr. ND Lama
Principal, Dynamic Public School
Academic Dean, ITEEN
📧 ndlama30@gmail.com | 🌐 lamand.com.np
Note: ChatGPT proofread.
📝 लेख १: नेपाल कसरी परीक्षा कारखाना बन्यो
शिक्षाबाट मूल्याङ्कनतर्फको यात्रा — परीक्षा केन्द्रित शिक्षाको उदय
लेखक: डा. एन.डी. लामा
प्रधानाध्यापक, डाइनामिक पब्लिक स्कूल
शैक्षिक डिन, ITEEN
नेपालका जुनसुकै विद्यालयमा शैक्षिक वर्षको अन्तिम त्रैमासिकमा जाँदा, तपाईँले देख्नुहुन्छ—SEE को नारा टाँसिएको पर्खाल, विद्यार्थीहरू गाइडबुकमा डुबेका, शिक्षकहरू सम्भावित प्रश्नहरू रटाइरहेका।
पूरै वातावरण तनावपूर्ण, व्यवसायिक, र एकै कुरामा केन्द्रित हुन्छ: परीक्षा।
हामी यस्तो अवस्थामा आइपुगेका छौं, जहाँ शिक्षा भन्नासाथ मूल्याङ्कन सम्झिने बनिसकिएको छ।
मूल्याङ्कन आवश्यक छ तर परीक्षा प्रति हाम्रो अन्धसमर्पणले सिकाइको वास्तविक उद्देश्यलाई हरण गरिदिएको छ।
🎓 यस्तो अवस्था किन आयो?
SEE (Secondary Education Examination) र कक्षा १२ को बोर्ड परीक्षा, शुरुमा विद्यार्थीको तयारी जाँच्ने र अवसर दिने माध्यमका रूपमा सुरुआत भएका थिए। तर अहिले यी परीक्षाहरू प्रतिष्ठा, सामाजिक स्थिति, र भविष्यको ढोका को रूपमा स्थापित भइसकेका छन्।
यस वातावरणमा:
-
विद्यालयहरू नतिजाको प्रतिशतमा मापन गरिन्छ।
-
विद्यार्थीहरू अंकको आधारमा मूल्याङ्कन गरिन्छ।
-
शिक्षकहरू परिणामको आधारमा होइन, सम्बन्धको आधारमा होइन।
-
अभिभावकहरू नतिजाप्रति तन्मय हुन्छन्, सिकाइप्रति होइन।
यसरी, हामीले विद्यालयलाई एकजना विद्यार्थी उत्पादन गर्ने कारखाना बनाएका छौं, जहाँ सफलता अंकमा गनिन्छ—विकासमा होइन।
🏫 विद्यालय र प्रणालीको भूमिका
परीक्षामा आधारित प्रणालीको प्रभाव:
-
पूरै शैक्षिक क्यालेण्डर परीक्षा मितिको वरिपरि घुम्छ।
-
पाठ्यक्रम “पूरा गर्नु” प्राथमिकता हुन्छ, “बुझाउनु” होइन।
-
जीवनपयोगी सीप, मूल्य, र सिर्जनात्मकता त्यागिन्छ।
-
विद्यालयहरू प्रतिष्ठाका लागि नतिजा मिलाउँछन्।
विशेषगरी निजी विद्यालयहरू यो दवावमा छन्। प्रतिस्पर्धामा बाँचेका यी संस्थाहरू “१००% पास ग्यारेन्टी” को नारा लगाउँछन्।
र, यसै दवावमा विद्यार्थी, शिक्षक, र विद्यालय—सबै परीक्षा नामक ‘उद्योग’ मा फँसेका छन्।
📚 यो प्रणालीमा हामीले के के गुमाइ रहेका छौं?
जब अंकलाई सिकाइभन्दा माथि राखिन्छ, तब हराउँछन्:
-
सिकाइको आनन्द
-
सिर्जनात्मकता र आलोचनात्मक सोच
-
भावनात्मक सन्तुलन
-
शिक्षा र जीवनबीचको सम्बन्ध
विद्यार्थीहरू विद्यालयलाई आशीर्वाद होइन, बोझ ठान्न थाल्छन्।
र उनीहरू सोच्न थाल्छन्, “म मेरो अंक मात्र हुँ, मेरो सपना, चरित्र, वा क्षमता होइन।”
🚨 अब चेत्ने बेलाम आइसक्यो
यो परीक्षा उन्मूलनको आग्रह होइन—परीक्षालाई यथोचित स्थानमा राख्ने आग्रह हो।
परीक्षा शिक्षा सर्भे गर्न प्रयोग गर्नुपर्छ, नियन्त्रण गर्न होइन।
यो सिकाइको एक पाटो हो, सम्पूर्ण मूल्य होइन।
अब हामीले निम्न प्रश्न सोध्नै पर्छः
-
के हाम्रो शिक्षा प्रणाली विद्यार्थीलाई जीवनका लागि तयार पार्दैछ, कि केवल परीक्षा पार गर्न?
-
के हामी सिर्जनशील, आलोचनात्मक, जिम्मेवार नागरिक तयार पारिरहेका छौं कि केवल र्याङ्क होल्डर?
🛤 समाधानको बाटो
परीक्षा कारखानाबाट बाहिरिनको लागि:
-
रटाइ केन्द्रित मूल्याङ्कनबाट बुझाइ केन्द्रित सिकाइमा रूपान्तरण गरौँ।
-
वैकल्पिक मूल्याङ्कन—प्रोजेक्ट, पोर्टफोलियो, प्रस्तुती, छलफल प्रवर्द्धन गरौँ।
-
शिक्षकहरूलाई तालिम, विश्वास, र स्वतन्त्रता दिऊँ।
-
अभिभावकहरूलाई अंकभन्दा विकास महत्वपुर्ण हुन्छ भन्ने सचेत गराऔँ।
-
राष्ट्रिय नीति अंकको होइन, सिकाइको आधारमा बनाऔँ।
✊ आह्वान
यो मेरो पुस्तक “Beyond Exams: A Roadmap for Transforming Nepal’s Education” मा आधारित १४ लेखहरूको श्रृंखलाको पहिलो लेख हो।
यस श्रृंखलामा हामी शिक्षाका जरा समात्नेछौं, प्रणालीलाई गम्भीर रूपमा विश्लेषण गर्नेछौं, र सुधारका व्यवहारिक बाटाहरू प्रस्ताव गर्नेछौं।
हामी अब विद्यालयलाई केवल परीक्षा तयारी गर्ने कारखानाको रूपमा चलाइ रहन हुँदैन।
नेपालले यस्तो शिक्षा प्रणाली पाउनुपर्छ, जसले सोच्न, सिर्जना गर्न, नेतृत्व गर्न र साँचो अर्थमा बाँच्न सिकाओस्।
डा. एन.डी. लामा
प्रधानाध्यापक, डाइनामिक पब्लिक स्कूल
शैक्षिक डिन, ITEEN
📧 ndlama30@gmail.com | 🌐 lamand.com.np
Note: ChatGPT proofread.
Leave a Reply